Vergi hakkında bilmeniz gereken 10 şey

Türkiye'de ödenen vergiler 200'ü aşkındır. Başlıca vergi türü dediğimizde ise 7'si en çok bilinen olarak karşımıza çıkar.

Türk Vergi Sistemi (ve genelde dünyadaki diğer sistemler) beyana tabidir. Kişiler veya işletmeler belirli dönemlerde ne kadar kazanç elde ettiğini ve bu kazançlar üzerinden ne kadar vergi vermesi gerektiğini kendileri söyler. Türkiye’de gelirini beyan etmeyen ve bu sayede vergisini ödemeyen ya da az ödeyen belli bir kitle var. Devlet kayıt dışı ekonominin önüne geçebilmek için zaman zaman vergi incelemeleri ve çapraz kontroller yapar.

Verginin beyan edilmesi beyanname yolu ile olur, KDV beyannamesi, Muhtasar beyannamesi gibi. Beyanname özel bir şekli olan, vergiye tabi gelirin gösterildiği ve verginin hesaplandığı bir formdur. Eskiden kağıt ortamında doldurulup vergi dairesine verilirken artık elektronik ortamda doldurulup elektronik ortamda veriliyor.

Vergi beyanının esaslarını gözden geçirdik. Peki, neden vergi veriyoruz?

Vergi temelde; devletin kamu hizmetlerini finanse edebilmesi, altyapı yatırımları yapabilmesi ve toplumsal refahı sağlamak için alınır. Eğitim, sağlık, güvenlik gibi kamu hizmetlerinin sürdürülebilmesi ve ülke ekonomisinin dengede tutulması için kullanılır.

Vergiler belli dönemlerle beyan edilir. Bazıları her ay verilir, bazıları 3 ayda bir verilir, bazıları da yıllık olarak düzenlenir. Her dönemin sorumluluğu o dönemle sınırlıdır. Yani aylık beyanname verilen bir gelir türünde, Mart ayında beyan edilmesi gereken bir gelir Nisan ayında beyan edilmez.

Niçin vergi vermeliyiz sorusuyla ilgili şimdiye dek bir bakış açısı edindik. Peki ya verdiğimiz vergilerin nasıl kullanılır? Ödediğimiz vergilerin nerelerde kullanılabileceğiyle ilgili bazı örnekler şöyle:

“Vergi neden verilir?” sorusunun cevabı aynı zamanda vergi ödemenin neden önemli olduğunu da açıklar niteliktedir. Yukarıda ayrıntılarıyla ele aldığımız gibi, vergi vermek devletin kamu hizmetlerini sürdürebilmesi ve toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için zorunlu bir kaynaktır. Ayrıca toplumda gelir dağılımı eşit olmadığı için verginin, daha yüksek gelir elde eden kesimlerin devletin daha düşük gelirli kesimlere hizmet götürmesine yardımcı olduğunu düşünmek de yerinde olacaktır.

Konu temelden alalım ve "Vergi vermek nedir?" sorusu ile başlayalım. Vergi vermek, vatandaşların devletin görevlerini yerine getirebilmesi için mali gücüne göre devlete ödedikleri paradır. Vergi vermek ile devletin kaynak yaratarak, yatırım ve harcamaları karşılamasını amaçlanır. Büyümeye katkıda bulunmak, gelir paylaşımını düzenlemek için de önem arz eder.

Bu noktada neden biz "vergi veriyoruz?" diye merak edenler olabilir. Vergi vermek bir vatandaşlık görevi olarak geçmektedir. Verilen vergiler ile devletin sağlıklı, güvenli ve huzurlu bir düzen sağlaması amaçlanır.

Kazancın çeşidine göre vergi oranları, verginin hesaplanması, beyanname süresi değişiklik gösterir. Örneğin; KDV (katma değer vergisi), işlem üzerinden hesaplanır, her faturada vardır ve genel oranı %18’dir. Beyannamesi aylık olarak verilir ve bu beyanname ay içinde müşteriden tahsil edilen vergilerden tedarikçilere ödenen vergiler düşülür ve kalan tutar devlete ödenir. Motorlu Taşıtlar Vergisi, aracınız varsa devletin yayınladığı listelere istinaden hesaplanır ve ödenir.

Yeri gelmişken sıkça karşılaştığımız "Devlete ödenecek kdv nasıl hesaplanır?" sorusuna da cevap verelim. Bu hesaplamadaki püf nokta, alış fiyatı ve satış fiyatındaki KDV tutarını belirle ve birbirinden çıkarmanız ve giderlerinden düşerek geriye kalan KDV tutarını devlete ödemenizdir. Bir örnek üzerinden gidelim:

Diyelim ki 1.000 TL'lik bir satışınız var. %18'lik KDV oranı ile bu satış, 1.180 TL'dir. Bu satışı gerçekleştirmek için ürününüzü 500 TL'den aldığınızı düşünelim. KDV oranı ile birlikte bu tutar, 590 TL'dir.

Devlete ödenecek KDV hesaplama işlemini yaparak, satıştaki KDV oranı ile alış KDV oranını çıkarırız ve 180 - 90 = 90 TL'yi devlete KDV olarak geri öderiz.

Kalan fazla KDV 90 TL, ay içerisinde tüm KDV’ler ile aylık olarak toplanır ve tahakkuk fişi ile bankaya yatırılır. Buna KDV Tahakkuku denir.

Sıklıkla karşılaşılan vergi türleri:

Paraşüt’te, bulunduğunuz ay içinde oluşan KDV’nizi “KDV Raporu”nda görüntüleyebilirsiniz. Paraşüt’ün işletmelerin hayatını kolaylaştıran özellikleriyle tanışmak için hemen 14 gün ücretsiz denemeye başlayın.

Şahıslardan alınan vergi, gelir vergisi olarak adlandırılır. İşletmelerden alınan vergi, kurumlar vergisidir. Şahıslar gelirlerini yılda bir defa Mart ayında, hazırlayacakları beyanname ile devlete bildirir.

Ticari bir alışverişte taraflardan biri Serbest Meslek Makbuzu veya Gider Pusulası ile çalışabilir. Bu durumda devlet kazançtan vergi almak için yıl sonunu beklemez. Devlet ödemeyi yapan firmayı muhatap alır ve ödeme yaparken kesinti yapmasını ister.

Şirketin kesinti yaparak eksik ödeme yapmasına stopaj denir. Şirket kesinti yaptığı bu tutarları, dönem sonunda muhtasar beyanname ile devlete öder. Stopajları; maaş ödemelerinde, kira ödemelerinde, serbest meslek makbuzu ya da gider pusulası ile yapılan ödemelerde rastlayabiliriz.

Örneğin; bir kişinin maaşı 100 TL (brüt) ve ay sonunda şirket bu maaşı kişiye ödeyecek olsun. Burada gelir ücret geliri olup devlet bu gelirden vergi ister. Vergi tutarı 20 TL olsun. Şirket maaş ödemesini 100 TL olarak yapmayacak ve 80 TL’yi kişiye, 20 TL’yi de kişi adına devlete ödeyecek.

Beyannameleri, muhasebe kayıtlarına uygun olarak mali müşaviriniz düzenler ve vergi dairesine iletir. Ama unutmayın ki beyan edilen vergi sizin verginiz ve eksik ya da yanlış beyan edilmesinden siz de sorumlusunuz.

Türkiye’deki vergi sistemi, yukarıda da belirttiğimiz gibi beyan usulüne tabidir. Yani vergi kurumlar tarafından kişilerden veya diğer kurumlardan teker teker toplanmaz; bu kişi ve kurumlar tarafından devlete beyan yoluyla verilir. Beyannameleri, devlet adına vergi daireleri ve ilgili mali kurumlar alır.

Ancak bazı ürün ve hizmetlerden alınan vergi, hizmet veya ürünün fiyatına dahil şekilde toplanır. Örneğin marketten aldığınız sütü düşünün; bu ürün için ödediğiniz vergiyi ürünün fiyatıyla birlikte ödersiniz, ayrıca beyan etmeniz gerekmez.

Esasında, kendisine vergi yüklenebilen her gerçek ve tüzel kişi bir vergi numarasına sahiptir ve vergi mükellefidir. Yani vergi mükellefiyetinin şartı, vergiye tabi olayın ilgili gerçek veya tüzel kişinin şahsında meydana gelmesidir.

Kimler vergi verir sorusuyla ilgili daha detaylı bilgilere Vergi Mükellefi Nedir? başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Önce, "vergi borcu nedir?" sorunu yanıtlayalım. Vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesi, vergi borcunu doğurur. Belirli tarihlerde ödenmesi önemlidir. Örneğin, trafik cezası. Bu ceza, vergi dairesine intikal eden bir vergi borcu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Şirket vergi ödemelerinin nasıl yapıldığına gelince...

Gelirleriniz beyanname ile zamanında beyan ediliyor. Peki, vergi nasıl ödenir? Beyanname düzenlendikten sonra, vergi dairesi bu beyanname karşılığında tahakkuk fişi verir. Vergi ödemelerini beyannameye göre değil, tahakkuk fişine göre ödersiniz.

Tahakkuk fişi ile ister kamu banka şubeleri aracılığı ile (Ziraat, Halkbank, Vakıfbank), ister kamu bankalarının internet şubesinden, isterseniz de vergi dairesinden ödeme yapabilirsiniz.

Verginizi mali müşaviriniz sizin adınıza ödeyemez, yasaktır. Mali müşavir sizden, sizin verginizi ödemek için emanet para alamaz. Vergi borçlarınızı internet üzerinden takip edebilirsiniz ya da vergi dairesine giderek dökümleri alabilirsiniz.

KDV1, aylık muhtasar vergisi gibi vergiler her ay ödenir. Bunun dışında 3 aylık dönemlerde, yıllık veya vergiye tabi olayın meydana gelişine göre ödenen vergiler mevcuttur.

Vergi beyannamesi verildikten sonra alınan tahakkuk fişinde bu verginin ne zamana kadar ödenmesi gerektiği yazılıdır. Vergi bu tarihe kadar cezasız ödenir. Bu tarihe kadar ödenmeyen vergilerden vergi gecikme cezası alınır.

Örneğin ayın 28’ine kadar 1.000 TL KDV ödemeniz vardı. Ama siz bu ödemeyi atladınız ya da ödeyecek nakit durumunuz yoktu. İzleyen ayın 5’inde borcunu kapatacağınız zaman 7 günlük bir gecikme faizi de ödemeniz gerekir. Bu borcu izleyen ayın 5’inde yaklaşık 1004 TL olarak ödeyebilir ve yükümlülükten kurtulabilirsiniz.

Vergiyi geç ödemenin, gecikme faizi haricinde büyük sıkıntısı yoktur. Eğer vergi tutarı çok yüksekse, vergi dairesi alacağını garantiye almak için banka hesaplarınıza bloke koyabilir. Özellikle kamu ihalelerinde ihale şartlarından biri vergi borcunun olmamasıdır. 1 TL dahi vergi borcunu olduğunda ihaleye giremeyebilirsiniz. Eğer ödeyecek naktiniz var ise vergileri zamanında ödemek her zaman iyidir.

Ülkemizde zaman zaman vergi affı olarak anılan düzenlemeler olabiliyor. Bu düzenlemelere istinaden devlet bir takım vergi alacaklarından ya da bu vergi alacaklarına isabet eden ceza ya da faizlerden vazgeçebiliyor. Bu düzenlemeler neden çıkıyor?

Görünürdeki ana sebep, devlet alacaklarını tahsil edememesi; ya mükellefin ödeme güçlüğü var, ödeyemiyor ya da bazı küçük tutarlar için takip masrafı vergi alacağında daha fazla oluyor. Bu tip düzenlemelerin tahsilattan ziyade politik sebepleri daha fazla olabiliyor; oy potansiyeli, kayıtdışının azaltılması vs.

Şu an böyle bir vergi affı/yapılandırması var ve bu uygulamadan yararlanmak için 31.05.2023 tarihine kadar başvuru yapabilirsiniz. Zaman azaldı, geç kalmayın!

Devlet gelir olarak düşündüğü her türlü kazançtan çeşitli adlar altında vergi alıyor. Vergi toplamanın amaçlarında biri de gelir dağılımını kontrol etmek. Devlet, bazı gelir türleri ya da mükellefler için vergiyi daha az alabilir ya da hiç almayabilir.

Devletin şahıslara yada işletmelere mecazi anlamda ortaktır. Bu sebeple devlet zaman zaman vergi mükelleflerini denetler. Bu denetimler için özel ekipleri vardır.

Eğer "Geçmiş dönemler için vergi incelemesi gelmesin" derseniz gündemde güzel bir uygulama var. Eğer 31.08.2021’e kadar başvurur ve bu başvuruya ilişkin vergi öderseniz, başvurduğunuz dönemler için vergi incelemesi gelmeyecektir. Zaman azaldı, geç kalmayın!

Denetlenecek mükellefleri seçimi için birçok yöntem olabilir;

- Rutin denetimler:Rastgele firmalar seçilebilir. Günümüzde artık bu daha bilimsel yapılmakta. Devletin elinde e-beyanname, e-fatura, e-defter uygulamaları sebebi ile muazzam veri var ve bu verileri işleyerek denetlenecek firmaları seçebilir. 

- Sektörel denetimler:Her sene farklı sektörlerdeki firmaları toplu inceleyebilir.

- Çapraz kontroller: E-beyannameler ile firmaları beyannamelerini çapraz olarak karşılaştırabilir ve fark olan durumlarda mükelleflerden bilgi isteyebilir ya da direk denetime gidebilir. 

- İhbar: Eski bir eski çalışan, rakip firma gibi birileri firma veya mükellef hakkında devlete ihbarda bulunabilir. Devlet eğer bu ihbarı ciddiye alır ise incelemeye gidebilir Olası bir denetimde, denetim başlamadan, ya da denetim sonunda mükellef uzlaşma talep edebilir. Uzlaşma ile belli bir tutarda ödeme belirlenir ve bu tutar ödenir. Karşılığında uzun zaman alacak maliyetli dava süreçlerinin önüne geçilmiş olur.

Web tabanlı ön muhasebe programı Paraşüt’te, bulunduğunuz ay içinde oluşan KDV’nizi “KDV Raporu”nda görüntüleyebilirsiniz. Paraşüt’ü işletme yönetiminizi kolaylaştıran özellikleriyle tanışmak için 14 gün ücretsiz deneyebilirsiniz:

Gelir Vergisi Nedir?

Kurumlar Vergisi Nedir?

e-Fatura nedir?