Maaş Bordrosu Nedir? Nasıl Hazırlanır?

Maaş bordrosunu anlatmadan önce gelin ücret kavramına bir göz atalım.

Anayasamıza göre ücret, "emeğin karşılığıdır."

4857 sayılı İş Kanunu'nun 32.maddesinde ise "Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.’"

5510 sayılı kanunun 3. maddesinde ise "Ücret; sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutarı,’’ şeklinde tanımlanmıştır.

"Bordro nedir?" sorusu ile başlayalım. Genel ve kısa tanımıyla bordro, "işveren tarafından her ay işçiye ödenmesi gereken ücretin ve ücret üzerinden yapılan yasal ve özel kesintilerin gösterildiği kıymetli bir evraktır." 

Maaş bordrosu, işverenin işçiye ücret ödeme yükümlülüğünü beyan ettiğini kanıtlayan belge niteliğindedir.

Bordronun işçi ve işveren için de güvence kaynağı olabilmesi için İnsan Kaynakları veya Muhasebe departmanı tarafından hak ediş tahakkukları ile özel ve yasal kesintilerde uygulanan işlemlerin hatasız düzenlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle maaş bordrosu hazırlama işlemlerinde titiz bir çalışma yapılması önemlidir.

Kamu görevlileri ve emekliler, maaş bordrolarını e-Devlet üzerinden alabilir.

Özel sektör çalışanlarının ise bordrolarını kurumlarının insan kaynakları birimlerinden talep etmesi gerekir.

Bordro hazırlama, işçi ve işverenden yapılacak olan kesintiler ile iki aşamadan oluşur. Ayrıca, bordroda olması gereken bilgiler de eksiksiz olarak yer almalıdır.

Bu bilgileri şöyle sıralayabiliriz:

Ücret bordrosu özel bir şekle sahip olmamakla birlikte, bu bilgilerin tümünün yer aldığı bir belge halinde her ay işveren tarafından oluşturulur. 2 nüsha halinde oluşturulan ücret pusulası, biri işçide, diğeri ise işverende olacak şekilde imzalanıp muhafaza edilir.

Memur maaşları her ayın 14'ünde yayınlanır ve memurlar bordro hareketlerini görebilirler. Aynı zamanda e-Devlet üzerinden de e-bordro sorgulama işlemlerini gerçekleştirebilirler.

Bordro, işçi ve işveren arasındaki ilişkiyi düzenleyen ve maaş ödemelerinin belgelendiği önemli bir dokümandır. İşçilere her ay düzenli olarak ödenen ücretin detaylarını içeren bu belge, işçilerin kazançlarını takip etmelerini ve haklarını korumalarını sağlar.

Maaş bordrosu, işçinin aldığı ücretin yanı sıra vergi ve diğer kesintilerin de gösterildiği bir hesap özeti gibidir. Bordroda yer alan terimlerin doğru anlaşılması ve bordronun nasıl hazırlandığının bilinmesi, işçilerin maaşlarıyla ilgili herhangi bir sorunu çözmelerine yardımcı olur.

Ücret bordrosu Vergi Usul Kanunu’nun 238. maddesinde düzenlenmiştir. Bu kanuna göre "İşverenler her ay ödedikleri ücretler için (maaş bordrosu) tutmaya mecburdurlar." Gelir Vergisi Kanunu’na göre vergiden muaf olan ücretlerle diğer ücret üzerinden vergiye tabi hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri için bordro tutulmaz.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 37. maddesinde "İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır."

5510 sayılı kanunun 102. maddesinin alt bendinde "İşverenler tarafından ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunda; işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalının adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti, ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalının imzasının bulunması zorunludur.

Belirtilen unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen (imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında, idari para cezası uygulanır."

2025 yılı ceza oranı belirlendiğinde bu yazımızda düzenleme yapacağız. 

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102. maddesine göre 2024 yılında uygulanacak idari para cezaları şu şekildedir:

Bahsettiğimiz gibi, 5 kişiden az kişinin çalıştığı iş yerlerinde ücretler elden verilebilir ve bu durumda işçilerin bordroyu imzalaması gerekmektedir.

Uygulanacak bu idari para cezası her ay için ayrı ayrı uygulanacaktır.

Yukarıda işyeri çalışan sayısı 5’ten az ise ve elden ücret verilmesine rağmen bordrolar imzalanmamışsa uygulanacak idari para cezasını belirttik.

Ancak, en az 5 çalışanı olan iş yerleri işçilere olan ödemelerinin tamamını bir banka aracılığıyla ödemelidir. İşveren tüm çalışanlarına bir banka kartı çıkararak ödemeleri buradan yapmalıdır.

Eğer uygulama bu şekilde olmaz ise idari para cezası uygulanacaktır. Bu idari para cezaları her ay için her işçi başına olarak değerlendirilmelidir.

Söz konusu idari para cezası, 2024 yılı itibariyle 5004 TL’dir.

Örnek: 6 işçinin çalıştığı iş yerinde ücretler bankadan ödenmiyorsa ve bu durum Sosyal Güvenlik Kurumu veya İŞKUR tarafından tespit edilirse uygulanacak toplam idari para cezası; 6 x 5.004 TL = 30.024 TL olacaktır. Unutulmamalıdır ki, bu idari para cezası ücretlerin bankadan ödenmediği her ay için ayrı ayrı geçerli olacaktır.

"Standart bordro nedir ve nasıl hesaplanır?" konusuna, hesaplamaya ilişkin yasal kesintilerin isimleri ve oranları hakkında bilgiler vererek başlayalım:

Maaş bordrosunun hesaplanması temel olarak hem işverenden hem de çalışandan yapılan kesintilerin detaylandırılması ile gerçekleşir.

Maaş bordrosu hesaplamak için şu kesinti unsurları esas alınmalıdır:

İşçiden yapılacak olan kesintiler;

İşverenden Yapılacak Olan Kesintiler;

İşverenin yaptığı diğer ödemeler (Ek ödemeler, primler vb.)

Bu kesinti ve ödemelerin dikkate alınarak, her bir işçi için ayrı ayrı maaş bordrosu hazırlanır. İşveren, bu hesaplamaları doğru bir şekilde yapmalı ve bordroları düzenlerken yasal düzenlemelere ve çalışma ilişkisindeki sözleşmelere uygun hareket etmelidir.

2025 yılı bordro parametreleri belirlendiğinde bu yazımızda güncelleme yapacağız.

Bordro hazırlanırken dikkate alınacak olan yasal parametreleri gösteren 2024 Yılı Bordro Parametreleri Tablosu şöyledir.

30.12.2023 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 27.12.2023 tarih ve 2023/2 sayılı Asgari Ücret Tespit Komisyonu kararıyla, bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücret 666,75 Türk lirası olarak belirlenmiştir.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu, milli seviyede tek asgari ücret belirlemiştir. Dolayısıyla yukarıda belirtilen asgari ücret tutarları, yaşa bakılmaksızın bütün çalışanlar için uygulanacaktır.

Bu çerçevede, 2024 yılı başı itibariyle aylık asgari ücret verileri aşağıdaki tabloda yer aldığı şekilde olacaktır.

Yeni asgari ücrete göre, 2024 yılı başı itibariyle asgari ücretin işverene maliyeti aşağıdaki tabloda hesaplanmıştır.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun 27.12.2022 tarihli kararı ile belirlenen asgari ücret tutarları esas alınarak yapılan hesaplama sonucu 2024 yılı için geçerli olan, sosyal güvenlik primi, işsizlik sigortası primi ve sosyal güvenlik destek primine esas kazançların alt ve üst sınırlarına aşağıda yer verilmiştir.

Not: Sigorta primine esas kazanç alt sınırı günlük asgarî ücret, üst sınırı ise günlük asgarî ücretin 7,5 katıdır.

(01.01.2023 - 30.06.2023)

İşverenin, ücretini ödediği işçilerinden prime esas kazançları toplamı SGK Tavan matrahını aşan kişiler için hesaplanan prim tutarları, asgari ücretle beraber değişen parametrelerden biri.

Tavandan hesaplanan primler için işverenin prim maliyeti ise şu şekilde olmaktadır:

İşletmenizin ön muhasebesini kapsamlı bir şekilde tutmak elinizde! Türkiye'nin ilk online ön muhasebe programı Paraşüt'ün sade arayüzü ve kolay kullanımı ile finansal işlemlerinizi rahatlıkla gerçekleştirebilirsiniz. Henüz Paraşüt abonesi değilseniz, uygulamamızı 14 gün ücretsiz deneyebilirsiniz.

– 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası – 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu – 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu – 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu – 6098 Sayılı Borçlar Kanunu – Sosyal Güvenlik Kurumu, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği