Muhtasar Beyanname nedir? Nasıl hesaplanır?

Kelime anlamına baktığımızda muhtasar kısa, özet demektir. Muhasebe terminolojisinde beyanname ile beraber kullanımına alışkın olduğumuz bu kavram, işverenler veya vergi kesilmesi yapanlar tarafından, kesilen verginin matrahları ile vergi dairesine beyan edilmesi anlamına gelir.

İşverenler için vergi süreçlerini düzenli ve doğru bir şekilde yürütmek oldukça önemli. Çalışanlara yapılan ödemelerden kesilen vergilerin nasıl beyan edildiğini ve ödendiğini merak ediyorsanız, muhtasar beyanname tam da bu noktada devreye giriyor. Peki, muhtasar beyanname nedir ve kimler tarafından verilir? Gelin, detaylara birlikte göz atalım!

Muhtasar beyanname, işverenler ve vergi kesintisi yapmakla yükümlü olan kişilerin, belirli bir döneme ait vergi matrahlarını toplu olarak vergi dairesine bildirdiği bir beyannamedir. Bu süreçte, verginin ödenmesi doğrudan vergi borçlusu (çalışan) tarafından değil, vergi sorumlusu (işveren) tarafından gerçekleştirilir. Vergi sorumlusu, çalışanlara yapılan ödemelerden belirli vergileri keserek devlete beyan etmekle yükümlüdür. İşveren, çalışanların gelir vergisi ve SGK primleri gibi yasal kesintileri hesaplayarak muhtasar beyanname ile ilgili vergi dairesine bildirir ve ödeme işlemlerini gerçekleştirir. 

Bu uygulama, vergi denetimini kolaylaştırırken işverenlerin yasal yükümlülüklerini düzenli bir şekilde yerine getirmesini sağlar. 

Muhtasar beyanname, işverenlerin veya vergi kesintisi yapmakla yükümlü olan kişilerin, işyerine ait vergi matrahlarını belirli dönemlerde toplu olarak vergi dairesine bildirmesini sağlayan bir beyannamedir. 

Bu süreçte, verginin ödemesi doğrudan vergi borçlusu (çalışan) tarafından değil, vergiden sorumlu olan kişi veya kurum (işveren) tarafından gerçekleştirilir. Böylece devlet, gelir vergisi ve diğer kesintileri düzenli bir şekilde takip edebilirken, işverenler de yasal yükümlülüklerini yerine getirerek finansal süreçlerini daha düzenli hale getirmiş olur. 

Muhtasar beyanname aylık ya da üç aylık periyotlarda beyan edilir. Üç aylık beyan kapsamına girebilmek için vergi dairesi konuyla ilgili olarak bilgilendirilmeli ve işyerinde çalışan personel sayısı 10 ve daha az olmalıdır.

Eğer beyan edilecek kalemler arasında zirai ürün bedelleri üzerinden yapılmış tevkifatı varsa aylık beyan verilmelidir. 

Örneğin Ocak-Şubat-Mart aylarını kapsayan dönem için muhtasar beyanname 26 Nisan akşamına kadar beyan edilip ödenmelidir.

Aylık beyanda ise örneğin Ocak dönemine ilişkin aylık muhtasar beyanı 26 Şubat akşamına kadar beyan edilip ödenmelidir.

Muhtasar beyanname verilecek ay ödemeye ilişkin 26. günü tatil gününe geliyorsa takip eden ilk iş gününe kadar beyanname verilebilir, ödeme yapılabilir.

İlgili beyannameyi veren mükellefin aşağıdaki gruplardan birinin mensubu olması gerekir:

Muhtasar beyanname, işverenler ve vergi kesintisi yapmakla yükümlü olan kişiler (vergi sorumluları) tarafından düzenlenmesi gereken bir beyannamedir. 

Gelir Vergisi Kanunu’nun 84. maddesine göre, işverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kişiler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile toplu olarak vergi dairesine bildirilmesi zorunludur. Bu nedenle, muhtasar beyannameyi verebilecek kişiler, vergi kesintisi yapma yükümlülüğüne sahip olan mükelleflerdir. 

Muhtasar beyanname, işverenlerin veya vergi kesintisi yapmakla yükümlü kişilerin, belirli bir döneme ait vergi matrahlarını toplu olarak vergi dairesine bildirdiği resmi bir belgedir. Bu beyanname, çalışanlara yapılan ödemelerden kesilen vergilerin doğru ve zamanında devlete iletilmesini sağlar. Peki, muhtasar beyanname nasıl hazırlanır? İşte adım adım rehber:

1. Beyanname Döneminin Belirlenmesi

Muhtasar beyannameler, aylık veya üç aylık dönemler halinde verilebilir. Çalıştırdığınız hizmet erbabı sayısı 10 ve daha az ise, üç aylık beyanname verme imkanından yararlanabilirsiniz. Ancak, zirai ürün bedelleri üzerinden tevkifat yapanlar bu haktan yararlanamaz ve aylık beyanname vermek zorundadır.

2. Beyanname Düzenleme Programının Kullanılması

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), mükelleflerin beyannamelerini elektronik ortamda düzenlemeleri için Beyanname Düzenleme Programı (BDP) sunmaktadır. Bu programı kullanarak beyannamenizi hazırlayabilirsiniz.

3. Beyannamenin Doldurulması

Beyannamenizi doldururken aşağıdaki bilgileri eksiksiz ve doğru bir şekilde girmeniz gerekmektedir:

Vergi Dairesi ve Dönem Bilgileri: Beyannamenin hangi vergi dairesine ve hangi döneme ait olduğunu belirtin.

Mükellef Bilgileri: Vergi kimlik numarası, ad/soyad veya unvan, ticaret sicil numarası, e-posta adresi ve irtibat telefonu gibi temel bilgileri girin.

Vergiye Tabi İşlemler: Ücret ödemeleri, serbest meslek ödemeleri, kira ödemeleri gibi tevkifata tabi ödemelerin matrah ve vergi tutarlarını ilgili kodlarla birlikte belirtin.

SGK Bildirimleri: Çalışanların sigorta primine esas kazanç ve hizmet bilgilerini doğru bir şekilde girin.

4. Beyannamenin Kontrolü ve Onayı

Beyannameyi doldurduktan sonra, "Kaydet ve Kontrol Et" butonuna basarak bilgilerin doğruluğunu kontrol edin. Hata bulunmuyorsa, beyannamenizi onaylayın.

5. Beyannamenin Gönderilmesi

Onayladığınız beyannamenizi elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığı'nın e-Beyanname sistemi üzerinden gönderin. Beyanname gönderme işlemi, e-Beyanname sistemi kullanılarak yapılır.

6. Beyanname Verme ve Ödeme Süreleri

Aylık beyannameler, ilgili ayı takip eden ayın 26. günü akşamına kadar verilir. Üç aylık beyannameler ise, ilgili dönemin son ayını takip eden ayın 26. günü akşamına kadar verilmelidir.  

7. Ödeme İşlemleri

Beyanname ile beyan edilen vergiler, beyanname verme süresi içinde ödenmelidir. Ödemelerinizi bağlı bulunduğunuz vergi dairesine veya İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden gerçekleştirebilirsiniz.

Önemli Noktalar

Doğru Bilgi Girişi: Beyannameye girilen bilgilerin doğru ve eksiksiz olması, cezai durumların önlenmesi için kritiktir.

Sürelerin Takibi: Beyanname verme ve ödeme sürelerine riayet edilmemesi durumunda, gecikme faizi ve cezalar uygulanabilir.

Düzeltme Beyannamesi: Eğer beyannamenizde hata yaparsanız, düzeltme beyannamesi vererek hatayı düzeltebilirsiniz. Ancak, düzeltme işlemi için belirli bir süre sınırı olduğundan, hataları hızlıca düzeltmek önemlidir.

Muhtasar beyanname hazırlama süreci, dikkat ve titizlik gerektiren bir işlemdir. Vergi mevzuatındaki güncel değişiklikleri takip etmek ve gerektiğinde bir mali müşavirden destek almak, sürecin sorunsuz ilerlemesine katkı sağlayacaktır. 

Yukarıdaki açıklamamızın kısa bir özetini, şu tablo üzerinden görebilir; muhtasar beyanname verme süresi hakkında bilgi edinebiliriz:

Ocak, Şubat ve Mart dönemi için → 26 Nisan

Nisan, Mayıs ve Haziran dönemi için → 26 Temmuz

Temmuz, Ağustos, Eylül dönemi için → 26 Ekim

Ekim, Kasım, Aralık dönemleri için → 26 Ocak

Belirtilen tarihlerde saat 23:59’a kadar beyanname verilir.

Muhtasar beyannameye konu ödemeler üzerinden yapılacak tevkifatlara Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinde yer verilmiştir. Bu sayılanlar içerisinde en yaygın olarak yapılan tevkifat türlerine aşağıda değinilmiştir. Bahsi geçen tevkifata tabi ödemeler muhtasar beyannamede belirli kodlarla beyan edilir. Bu kodlara da aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

(*)Kira ödemelerinde stopaj indirimi yapılmasına yönelik 23 Aralık 2020 tarihli, 31343 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3319 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 31 Mayıs 2021 tarihine kadar kira stopaj oranı %20'den %10’a indirilmiştir.

Bu tarihten sonra tekrar bir uzatma söz konusu olmazsa oran yine %20 olarak uygulanacaktır. Bu tarihe kadar brüt kira tutarı üzerinden %10 oranında stopaj uygulanması mümkündür.

2025 yılı kira stopaj oranı %20'dir.

Yukarıda sayılanların haricinde muhtasar beyanname ile beyan edilecek tüm ödeme türleri için Gelir İdaresinin resmi sayfasında yayımlanan tabloyu referans alabilirsiniz.

Diyelim ki X adında bir şirket var. Bu şirket 11 çalışana sahip ve gerçek kişiden kiralamış olduğu ofisi için aylık olarak 15.000 TL net kira bedeli ödenmektedir. Çalışanlar arasında 3 kişi asgari ücret almaktadır. bu durumda muhtasar beyannamede beyan edilecek vergi türleri hangileridir?

X şirketi 10 kişiden fazla çalışana sahip olduğu için aylık olarak muhtasar beyanname vermelidir. Soruda verilen bilgilere göre ücret gelirleri üzerinden hesaplanacak gelir vergisi, asgari ücret alan 3 kişi 011 kodu ile geriye kalan 8 kişi 012 kodu ile muhtasarda beyan edilmelidir. Ücret üzerinden hesaplanan damga vergisi tutarı ise asgari ücretli ve diğer ücretli ayrımı yapılmadan toplu olarak 302 kodu ile muhtasar beyannamede gösterilmelidir.

Kira geliri ise brüt hale getirilerek stopaj oranı hesaplanmalı ve 041 kodu ile muhtasar beyannamede beyan edilmelidir. Aşağıdaki hesaplamaya göre kira tutarı üzerinden hesaplanan ve beyan edilecek olan stopaj tutarı 3.750 TL dir.

Brütleştirme Formülü: Net Kira Bedeli / 0,80 (15.000/0,8=18.750) Stopaj Tutarı : 18.750 x 0,20 = 3.750 TL

31 Mayıs 2021 tarihine kadar kira stopajı %10 olarak uygulanacağından hesaplama asagıdaki şekilde yapılmalıdır:

Brütleştirme formülü: Net kira bedeli / 0,90

(15,000/0,9 = 16,666. 67) Stopaj tutarı (16,666.67 x 0,1 = 1,666.67 TL)

Muhtasar beyanname kapsamında ücret ödemeleri, kira ödemeleri, serbest meslek ödemeleri ve diğer bazı ödemeler için vergi kesintisi yapılır ve bu kesintiler beyanname ile vergi dairesine bildirilir. Muhtasar beyannameye konu olan ödemeler ve vergi oranları şu şekilde özetlenmiştir:

Ücret Ödemeleri: Çalışanlara yapılan maaş ve ücret ödemelerinden Gelir Vergisi Kanunu’na göre belirli oranlarda vergi kesintisi yapılır. Bu oranlar ücretin tutarına göre değişiklik gösterir ve kademeli olarak artar. 2025 yılı için gelir vergisi tarifesi %15 ile %40 arasında değişmektedir. Ayrıca sigorta primleri ve damga vergisi de ücret üzerinden kesilerek beyan edilir.

Kira Ödemeleri: İşyerleri için yapılan kira ödemelerinde stopaj uygulanır. Kira stopaj oranı, brüt kira tutarı üzerinden %20 olarak belirlenmiştir. İşveren veya kiracı, bu stopajı kira bedelinden keserek muhtasar beyanname ile vergi dairesine beyan eder ve öder.

Serbest Meslek Ödemeleri: Serbest meslek erbaplarına (örneğin, avukat, doktor, mühendis gibi) yapılan ödemelerde stopaj oranı %20’dir. Ödemeyi yapan kişi veya kurum, bu tutarı serbest meslek makbuzunda gösterilen brüt bedelden keserek beyan etmek zorundadır.

İşçi Ücret Ödemeleri: Geçici veya mevsimlik işçilere yapılan ödemeler için de muhtasar beyanname verilmesi gereklidir. Ücret ödemeleri için yapılan bu kesintiler brüt ücret üzerinden hesaplanır ve oranlar, Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen gelir vergisi tarifesine göre belirlenir.

Temettü (Kar Payı) Ödemeleri: Şirketlerin ortaklarına dağıttıkları kar payları (temettü) üzerinden %15 oranında stopaj kesintisi yapılır ve bu kesinti de muhtasar beyanname ile beyan edilerek vergi dairesine ödenir. 

Muhtasar beyanname, işverenlerin ve vergi kesintisi yapmakla yükümlü kişilerin, çalışanlara veya hizmet sağlayıcılara yapılan ödemeler üzerinden belirlenen vergi kesintilerini beyan ettiği resmi bir belgedir. Bu beyannamede, her ödeme türü için belirli kodlar kullanılır. Vergi dairesine doğru ve eksiksiz beyanda bulunmak için bu kodların anlamlarını bilmek oldukça önemlidir. İşte en çok karşılaşılan muhtasar beyanname kodları ve anlamları:

Ücret Ödemelerine İlişkin Muhtasar Beyanname Kodları

011 – Asgari ücretli çalışanlara yapılan ödemeler

012 – Asgari ücret dışındaki diğer ücretler ve ücret sayılan ödemeler

Serbest Meslek Ödemelerine İlişkin Kodlar

021 – Gelir Vergisi Kanunu’nun 18. maddesi kapsamına giren serbest meslek ödemeleri

022 – Diğer serbest meslek kazancı ödemeleri

İnşaat ve Onarım İşlerine Ait Kodlar

031 – Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla yapılan hakediş ödemeleri

Kira Ödemeleri İçin Kullanılan Kodlar

041 – Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemeler

042 – Kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığı yapılan ödemeler

Temettü (Kar Payı) Dağıtımına İlişkin Kodlar

061 – Tam mükellef kurumlar tarafından, tam mükellef gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve gelir vergisinden muaf olanlara dağıtılan kâr payları

062 – Tam mükellef kurumlar tarafından, dar mükellef gerçek kişilere ve gelir vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan kâr payları

Zirai Mahsul Alımlarına İlişkin Kodlar

093 – Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan diğer zirai mahsuller için yapılan ödemeler

094 – Ticaret borsalarında tescil ettirilmeden satın alınan diğer zirai mahsuller için yapılan ödemeler

Reklam Hizmetleri ve Diğer Özel Kodlar

137 – İnternet ortamında verilen reklam hizmetlerine ilişkin ödemeler

Muhtasar beyanname kodları, yapılan ödemelerin vergi mevzuatına uygun şekilde beyan edilmesini sağlamak için kullanılır. Vergi kesintilerinin doğru bir şekilde uygulanabilmesi ve cezai yaptırımlardan kaçınmak için işletmelerin bu kodları doğru kullanması büyük önem taşır.

Bu kodlar, vergi dairesine yapılan bildirimlerde eksiksiz bir beyanda bulunulmasını sağlarken, işletmelerin mali sorumluluklarını yerine getirmesine de yardımcı olur. Doğru kodları kullanarak muhtasar beyanname düzenlemek, hem işletmelerin yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlar hem de vergi süreçlerini daha şeffaf hale getirir. 

Muhtasar beyanname ile ilgili yazımız, umarız sizin için faydalı olmuştur. Vergi alanındaki yeni yazılarımızı takip etmek için Paraşüt Blog'u takip edebilirsiniz.

Serbest meslek makbuzlarını ya da faturalarınızı düzenli olarak takip etmek ve ön muhasebenizde rahat bir nefes almak için bulut tabanlı ön muhasebe programı Paraşüt'ü 14 gün ücretsiz deneyebilirsiniz.