Fizibilite Nedir? Fizibilite Çalışması Nasıl Yapılır?

Fizibilite, bir iş fikrinin gerçekleştirilebilirliğini değerlendirmek için yapılan analizdir.  

Fizibilite analizi; söz konusu iş fikrinin teknik, ekonomik, mali, pazarlama ve organizasyonel yönlerini içerir. Analizin temel amacı, iş fikrinin uygulanabilirliğini ve başarı potansiyelini belirlemektir.

Fizibilite analizini yaparak bir rapor hazırlayabilmek için yürütülen çalışma, fizibilite çalışmasıdır.

Bunu bir örnekle açıklayalım.

- Örneğin bir restoran açmak istediğimizi ve bunun için bir fizibilite çalışması yaptığımızı varsayalım.  

- İncelememiz sırasında öncelikle restoranın nerede olacağını, ne tür yemekler sunacağını ve bu yemekleri kimin tercih edeceğini araştırırız. Yani çevrede hangi restoranlar var, insanlar hangi yemekleri seviyor ve hangi saatlerde daha çok yemek yiyorlar gibi sorulara yanıt ararız.  

- Sonra, restoranın neresi olacağına karar veririz ve iç dizaynı, mutfak ekipmanları gibi teknik detayları netleştiririz. Restoranın nasıl görüneceğine, hangi ekipmanlara ihtiyaç olduğuna ve güvenlik standartlarına uygun olup olmadığına bakarız.  

- Daha sonra, restoranın başlatılması ve işletilmesi için ne kadar paraya ihtiyaç olduğunu hesaplarız. Bu maliyetler arasında mesela kira, çalışan maaşları, reklam ve yemek malzemeleri gibi harcamalar yer alabilir.  

- Ardından, restoranın nasıl tanıtılacağını ve nasıl müşteri kazanabileceğimizi planlamamız gerekir. Yani hangi yollarla reklam yapacağımızı, menüde hangi yemekleri önereceğimizi ve hangi fiyat aralıklarını belirleyeceğimizi düşünürüz.  

- Son olarak restoranın yıllık geliri ve ne kadar kar elde edeceği gibi finansal hesaplamalar yaparız.  

- Tüm bu adımlarla tamamladığımız fizibilite çalışması, restoranın başarılı olup olamayacağını anlamamıza ve riskleri minimize etmemize yardımcı olur.

Fizibilite çalışması bir iş fikrinin gerçekleştirilebilir olup olmadığını sağlıklı şekilde değerlendirmek için bir gerekliliktir ve pek çok açıdan önemlidir:

- İşletmenin karşılaşabileceği potansiyel riskleri belirlemeye yardımcı olur. Bu sayede girişimcinin riskleri önceden görebilmesi ve buna göre stratejiler geliştirebilmesi mümkün olur.

- Girişimcinin iş fikri hakkında bilinçli kararlar almasına olanak tanır.  

- Bir iş fikrinin fizibilite çalışması yapılmış olması, potansiyel yatırımcılara ve finansal kurumlara güven verecektir. Çünkü fizibilite analizi işletmenin karlılık potansiyelini ve yatırım getirisini gösterir. Bu da finansman bulma sürecini kolaylaştırır.

- İşletmenin güçlü ve zayıf yönleri, pazarlama stratejileri, maliyet yapıları ve büyüme potansiyeli gibi konular üzerine yapılan analizler, uzun vadeli stratejilerin belirlenmesine yardımcı olur.

- İşletmenin kaynaklarını daha verimli bir şekilde kullanması için de fizibilite çalışması kritiktir. Maliyetlerin ve risklerin önceden belirlenmesi, kaynakların doğru şekilde dağıtılmasını ve israfın önlenmesini sağlar.

Bir fizibilite çalışması yaparken izlenmesi gereken aşamalar temel olarak şu şekilde listelenebilir:

Bir fizibilite çalışmasında ilk adım, işletme sahibinin veya girişimcinin ihtiyaçlarını ve hedeflerini belirlemesidir.  

Bu aşama, iş fikirlerinin daha net ve odaklanmış bir şekilde anlaşılmasına ve planlanmasına yardımcı olur. İhtiyaç ve hedeflerinize yönelik çalışırken şu basit adımları takip edebilirsiniz:

Hedefinizi Belirleyin: Her şeyden önce yapmanız gereken ilk şey hedeflerinizi mümkün olduğunca netleştirmektir. Finansal, operasyonel, pazarlama veya kişisel hedefleriniz olabilir. Kendinize örneğin belirli bir gelir hedefi, belirli bir pazar payı elde etme hedefi gibi hedefler koyabilirsiniz.

İhtiyaçlarınızı Tanımlayın: Kendi ihtiyaçlarınızı ve işletmenin ihtiyaçlarını berrak şekilde belirlemelisiniz. İşletme ihtiyaçlarına işletmenin başarılı olması için gereken kaynakları, yetenekleri ve destekleri örnek gösterebiliriz.  

Bu aşamanın temel amacı, hedeflenen pazarı daha iyi anlamak ve iş fikrinin pazar koşullarına uygunluğunu değerlendirmektir.

Pazar analizinin bileşenlerini kısaca şöyle sıralayabiliriz:

İşletmenin teknik yönlerini değerlendirmeyi ve iş fikrinin pratik uygulanabilirliğini incelemeyi içeren aşama teknik analiz aşamasıdır.

Teknik analiz pazara, işletme türüne ve ürün/hizmetin çeşidine göre değişebilir. Ama teknik analizin genel hatlarını şu şekilde özetlemek mümkün:

Konum seçimi: İşletmenin nerede konumlanacağını belirlemek, hem pazar hakimiyeti hem de şirketin genel görünümü için çok önemlidir. İşletmenin fiziksel konumu belirlenirken coğrafi avantajlar, ulaşılabilirlik, müşteri trafiği, kira maliyetleri ve çevresel faktörler gibi unsurlar gözden geçirilmelidir. Öte yandan, bir sanal ofis kurmanın şirket açısından daha avantajlı olacağına da karar verebilirsiniz.

Tesisatın durumu, elektrik tesisatının uygunluğu, soğutma ve ısıtma sistemlerinin etkinliği gibi mekanik unsurların gözden geçirilmesi.

İç tasarım ve mutfak ekipmanlarının incelenmesi.

Hijyen ve güvenlik standartlarının değerlendirilmesi.

İnternet alt yapısı, bilgisayarların durumu gibi teknolojik altyapıya dair etmenlerin kontrol edilmesi.

Hayalinizdeki işi kurarken gerçekte ne kadar paraya ihtiyacınız olduğunu tam olarak bilmelisiniz. İşte maliyet analizi tam da bu yüzden yapılır.  

Maliyet analizi yaparken öncelikle, işletmenizi kurmak için gereken ilk harcamaları hesaplamalısınız. Bunlara ofis kiralama veya satın alma, gerekirse tadilat yapma, gerekli ekipmanları satın alma gibi harcamaları örnek gösterebiliriz.  

Ama kurmak yeterli değil, işletmenizi günlük olarak ne kadar paraya mal olacağını bilmek de önemli. Personel maaşları, faturalar, tedarikçi masrafları gibi sürekli giderleri de hesaplamalısınız.

Ayrıca işletmenizin tanıtımını yapmak ve müşterilere ulaşmak için yapacağınız pazarlama harcamalarını da göz önünde bulundurmalısınız.  

Etkin bir pazarlama planı yapmanın ayrıntılarını ilgili blog yazımızdan okuyabilirsiniz.

Temel olarak, bu aşamada kendinize şu soruları sormanız gerekir:

-Hedef kitlenize nasıl ulaşacaksınız? Bunun için hangi araçları kullanacaksınız?  

-Ürün veya hizmetinizi nasıl pazarlayacaksınız? Hangi özelliklerini öne çıkaracaksınız?  

-Nasıl bir fiyatlandırma politikası izleyeceksiniz?  

-Hangi dağıtım kanallarını kullanacaksınız?  

Bu aşamada yapmanız gereken şey, işletmenizin içerde nasıl işleyeceğini kurgulamaktır.

-İşletmenizde nasıl bir örgüt yapısı benimseyeceksiniz?

-Kısa ve uzun vadeli operasyonel planlarınız nasıl olacak?

-Hangi departmanları kurmanız ve hangilerine ağırlık vermeniz gerekecek?

-Departmanlar nasıl organize olacak ve nasıl bir personel ihtiyacınız ne olacak?

-Personel profiliniz ve şirket kültürünüz nasıl olacak?

Bütün bu soruları ve cevaplarını, bu aşamaya dahil etmeniz gerekir.

Fizibilite çalışmasında yasal analiz aşaması, işletmenizin yasal olarak güvende olması ve gelecekte karşılaşabileceğiniz yasal sorunların önlenmesi açısından kritiktir.

Bu aşamada dikkat etmeniz gereken bazı noktalar şöyle:

Risk analizi, işletmenizin başarı şansını artırmak için olmazsa olmazlardan biridir.

Risk analizinde gözden geçirmeniz gereken iki tür risk bulunur:

Bu riskler için analiz yaparken;

Risk analizinde yapacağınız risk planlarında bazı riskleri azaltabilir, bazılarını transfer edebilir, bazılarını kabul edebilir veya kaçınabilirsiniz. Örneğin finansal bir kriz riskiyle karşı karşıya kalıyorsanız, nakit rezervleri oluşturabilir veya borçlarınızı azaltabilirsiniz.  

Yani temel nokta, risklerin tamamını tespit edip yok etmek değil etkin bir hareket planı üretmektir.

Fizibilite raporu, iş veya proje fikrinin gerçekleştirilebilirliğini ve potansiyel başarı şansını değerlendirmek için yapılan fizibilite çalışması sonucunda ortaya çıkan belgedir.

Fizibilite raporu oluşturmak için dikkatli bir fizibilite çalışması yürütmek ve yukarıda tarif ettiğimiz gibi pek çok analiz yapmak gerekir. Bu çalışmanın nihayetinde ortaya çıkan doküman, aslında bütün bu analizlerin ve öngörülerin bir derlemesi niteliğindedir.

Bir fizibilite raporu örneğini düşünürsek, raporda genel hatlarıyla şu kısımlar bulunacaktır:

Özet: Raporun başlangıcında projenin ana hatları, amaçları ve potansiyel faydaları özetlenir.

Proje Tanımı: Projenin amacı, kapsamı, hedefleri ve hedef kitlesi gibi unsurlar belirtilir.

Pazar Araştırması: İlgili pazarın analizine yer verilir.  

Teknik Fizibilite: Projeyi gerçekleştirmek için gereken teknoloji, tedarik zinciri, üretim süreçleri, operasyonel gereksinimler ve kaynaklar gibi teknik unsurların incelenmesi.

Mali Fizibilite: Projeyi gerçekleştirmenin maliyetlerinin ve potansiyel gelirlerinin detaylı analizi.  

Yasal Fizibilite: Projeyi etkileyebilecek yasal düzenlemelerin ve yönetmeliklerin analizi.  

Çevresel Fizibilite: Projeyi gerçekleştirmenin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi.  

Risk Analizi: Projeye ilişkin potansiyel risklerin ve belirsizliklerin belirlenmesi ve bunların nasıl yönetileceğine dair bir planın oluşturulması.

Önerilen Eylem Planı: Raporun sonunda, projenin gerçekleştirilmesi için önerilen adımlar ve zaman çizelgesi sunulur.

Rapora, yapılan fizibilite çalışmasına göre diğer fizibilite analizi türlerine dair kısımlar eklenebilir (organizasyonel yapı ve işletme fizibilitesi gibi).