Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Düşünün ki, işleriniz tıkır tıkır işliyor, yapılacaklar listenizi her gün gönül rahatlığıyla tamamlıyor ve ertesi gün yeniden başlayacak olan maratona hazırlıklarınızı yapıyorsunuz. Uyaralım, tüm bu süregelen sisteminizde atlamamanız gereken önemli bir konu var: Çalışanlarınızın mesai ücreti.

Hem işverenlerin hem de çalışanların hak ve yükümlülüklerini yerine getirmeleri açısından titizlikle takibinin yapılması gereken konuların başında mesai ücreti hesaplama geliyor. Rehber niteliğindeki yazımız ile gelin, 2024 yılı için belirlenen mesai ücretleri hakkında aklınızdaki tüm soruları yanıtlayalım.

 

Mesai ücreti hesaplama

Öncelikle ilk bilmemiz gereken, 1 saatlik normal mesai ücretinin brüt maaş üzerinden hesaplanıyor olduğu. Basitçe formülize edersek; brüt maaşın önce 30’a ardından da 7,5’e bölünmesi ile 1 saatlik mesai ücretine ulaşıyoruz.

Brüt maaş / 30 / 7,5 ile kolaylıkla 1 saatlik mesai ücretini buluyoruz.

 

Fazla mesai ücreti nedir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde belirtildiği üzere, ülkemizde haftalık mesai süresi 45 saat olarak belirtiliyor. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar ise fazla mesai olarak adlandırılıyor.

Örneğin, bir işveren olarak çalışanınızla belirli bir ücrette karar kıldınız ve çalışanınızın iş sürecini başlattınız. Bu ücret, İş Kanunu’nda belirtilen haftalık maksimum çalışma süresine kadar olan çalışmaların karşılığı olarak kabul ediliyor. Dolayısıyla, bu sürenin aşımı fazla mesai ücreti kapsamında değerlendiriliyor.

Pek çok firmanın işleyişinde bu süreyi eşit zamanlara bölerek günlük çalışmanın 7,5 saate tekabül ettiğini görebilirsiniz. İş temposunun yoğunlaşması gibi bazı özel durumlardaysa, her iki tarafın anlaşması ile bu 45 saatlik sürenin belirli günlere farklı şekilde ayrıldığı da söz konusu olabiliyor. Fakat unutulmaması gereken önemli bir nokta var ki, o da hiçbir çalışanın günlük 11 saatin üzerinde çalıştırılamaz olduğu.

Bir diğer durum olarak, haftalık çalışma saatleriniz 45 saatin altında ise, haftalık 45 saate kadar yapılmış fazladan çalışmalar “fazla sürelerle çalışma” olarak değerlendiriliyor. Asıl işin püf noktasına gelelim. Peki, fazla mesai ücreti hesaplama işlemleri nasıl yapılıyor?

 

Fazla mesai ücreti hesaplama

En genel tabiriyle, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödeniyor. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde %25 yükseltilmesiyle ödeniyor.

Çalışan bunu maddi bir ödemeden ziyade serbest zaman kullanımı olarak değerlendirmek isteyebilir ve böyle bir durumda fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilme hakkına sahip olur.

Serbest zaman sürelerini fazla mesaiyi takip eden 6 ay içerisinde iş yerine yazılı bir talep ileterek izin olarak kullanabilir. Bu kullanım iş yerinin müsaitlik durumunu da göz önünde bulundurarak dilenirse aralıksız dilenirse de aralıklarla yapılabilir. Bu nedenle yapılan mesailerin takibini titiz bir şekilde gerçekleştirmek büyük önem taşıyor. Her bir çalışanınızın şirketinize olan maliyetini hesaplamanın yanı sıra, düzenli bir şekilde mesai hesaplamalarının da yapılması gerekiyor.

 

Asgari ücret mesai hesaplama

Şimdi asgari ücret mesai hesaplama üzerinden gideceğimiz bir örnekle konuyu netleştirelim. 2024 yılı asgari ücretin brüt 20.002,50 TL olmasından yola çıkarak hesaplamamıza başlıyoruz ve çalışanın bir aylık kazancı olan asgari ücretin saatlik tutarını bulmak için 1 aylık çalışmanın saatlik değerini ifade eden 225 saate bölüyoruz.

Saatlik Ücret: 20.002,50 / 225 = 88,09

Ardından yapılan fazla mesaiden kaynaklı %50 zammı da göz önünde bulundurarak elde ettiğimiz sonucu 1,5 ile çarpıyoruz.

%50 Zamlı Ücret: 88,09 x 1,5 = 133,35 TL

Diyelim ki, asgari ücretli çalışanımız bu hafta 45 saatlik maksimum çalışma saat sınırını aşarak 50 saat çalıştı. O zaman fazla mesai ücretini bulabilmek için, haftalık çalıştığı toplam saatten, 45 saati çıkarıyoruz.

50 - 45 = 5 saat

Sonrasında da %50 zamlı ücret ile çarpıyoruz. Elde ettiğimiz sonuç, ödenecek olan fazla mesai ücreti oluyor.

5 (saat) x 43,14 = 666,75 TL ödenecek tutar

 

Resmi tatil mesai ücreti almaya engel mi?

Resmi tatil mesai ücreti üzerinde hem işverenlerin hem de çalışanların kafasında soru işaretleri oluyor. Kısaca anlatalım…

Çalışanlar tüm resmi tatil günlerinde idari izinli sayılıyor. İşlerinizin yetişemeyeceğini düşüyor ve ekibinizden resmi tatil günlerinde de çalışmalarını talep etmek durumunda kalıyorsanız mesai ücreti ödemekle de yükümlü olduğunuzu hatırlatalım. Ayrıca, yukarıda açıkladığımız serbest zaman kullanımının resmi tatillerde kullandırılamayacağını da ekleyelim.

4857 sayılı İş Kanunu'nun 44. maddesinin başlığı, “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma” şeklinde yer alıyor. Başka bir deyişle, İş Kanunu’nda resmi tatiller için ayrı ve özel bir hüküm bulunuyor. 23 Nisan, 19 Mayıs gibi milli bayramlar, Kurban Bayramı ve Ramazan Bayramı gibi dini bayramlar ve 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü, yılbaşı tatili olan 1 Ocak günlerinin tümü resmi tatil günleri olarak geçiyor. Bu günlerde çalışmayan herkes, aylık ücretinden herhangi bir kesinti olmaksızın tam maaşlarını alıyorlar.

Çalışanlar ise, 1 günlük normal mesai ücreti daha almaya hak kazanıyorlar. Resmi tatil mesai ücreti hesaplama 2020 yılının düzenlemeleriyle, İş Kanunu’nda çalışmanın ne kadar süreyle olup olmadığına ilişkin bir sınırlama yer almıyor. Dolayısıyla resmi tatilde bir saat de çalışılsa 7,5 saat de çalışılsa karşılığı bir günlük ücret olarak kaydediliyor.

Resmi tatil günlerindeki çalışmalar, kural olarak fazla mesai kapsamında değerlendirilmiyor. Fakat, resmi tatilde çalışıldığı için haftalık çalışma süresi aşılmışsa aşılan süre için fazla çalışma ücretinin ödenmesi ayrıca gerekiyor.

Özetle; bir işveren olarak resmi tatil günü kabul edilen Kurban Bayramı’nda çalıştırmak durumunda kaldığınız çalışanınıza bayram mesai ücreti ödemeniz gerekiyor. Peki ya, çalışanlarınızın hafta sonu tatil günlerinde de çalışmaları dâhilinde bir ücretlendirme yapmanız söz konusu mu?

 

Pazar günü fazla mesai ücreti kapsamında mı?

Pazar günü mesaisine geçmeden önce, çalışanın hafta tatilinde çalıştırılabilmesi için onayının olması şart koşulduğunun altını çizelim.

Çalışanın her ne kadar en az bir gün hafta tatili hakkı bulunsa da iş hayatında hafta tatili çalışmalarına rastlayabiliyoruz. Bu bağlamda, pazar günü fazla mesai ücreti kapsamında çalışanlar ücretini %50 zamlı alıyor.

Kimler fazla mesai yapamıyor?

 

BONUS:

 

Uzaktan çalışma mesai ücreti

Covid 19 salgınıyla beraber pek çok iş yeri sağlık nedenlerinden dolayı çalışmalarını evlerinden sürdürüyorlar. Bu yeni normale alışma sürecinde genel olarak birtakım bocalamalar yaşansa da adapte olma hızlı sürüyor. Çalışma saatlerindeki esnekliğin bazı iş yerleri için arttığını söylememiz mümkün. Hal böyle olunca da çalışanlar tarafından merak edilenlerin başında evden mesai ücretleri geliyor.

Yayımlanan uzaktan çalışma yönetmeliğinde, mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabileceği ve fazla çalışmanın işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılacağı belirtiliyor.

Paraşüt ile uzaktan çalışma modelinde dahi çalışanlarınıza ait giderleri takip edebilir, çalışanlarınızın şirket için cebinden yaptığı harcamaları ve kendisine verdiğiniz avans tutarlarını kontrol edebilirsiniz.

Gelir-gider yönetiminizi kolaylaştıracak keyifli bir ön muhasebe deneyimi için Paraşüt'ü ücretsiz deneyin!