Patent Hakkında Bilmeniz Gereken 12 Şey

 

1) Buluşumu korumak için ne yapmalı, nereden başlamalıyım?

Buluşlar yani “teknik geliştirmeler içeren yenilikler” için noter kanalı ile tescil yaptırmak sıklıkla kullanılan ancak yanlış bir uygulamadır. Buluşların noter kanalı ile korunması veya noter evrakları ile hak iddia edilmesi yeterli olan ve istenilen korumayı sağlamaz. Bir buluşun korunabilmesi için buluşun patent tescili yolu ile kayıtlara sokulması gerekmektedir.

Hukuki olarak hak iddia edebilmek ve izinsiz kullanımları durdurabilmek için yapılması gereken hakların en somut olarak tespitini sağlayan patent tescil başvurusunda bulunmaktadır. Çünkü sadece patent başvurusu ile buluşun yeni olup olmadığı yani önceden başka biri tarafından bulunup bulunmadığı anlaşılabilmektedir.

Patent başvuru sürecinde buluşun yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanır olup olmadığı resmi otoriteler tarafından araştırılarak incelenmektedir. Sonunda ise sadece yeni ve buluş özelliği taşıyan ve sanayiye uygulanabilir olan teknik geliştirmelere patent verilmektedir.

Buluşlar patent /faydalı model tescili ile korunabilmektedir. Bunun için öncelikle, söz konusu buluşun, patent tesciliyle korunup korunamayacağının ve bu korumaya sahip olabilmesi için gereken kriterleri taşıyıp taşımadığının değerlendirilmesi yapılmalıdır. Bu değerlendirmenin ise Türk Patent vekili olan yetkili bir kuruluştan destek alınarak yapılması, doğru adımlar atabilmek ve istenilen sonuca ulaşabilmek için şarttır.

 

2) Patent başvurusu nereye yapılır?

Patent / Faydalı Model başvuruları Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılır. Türk Patent ve Marka Kurumu (TPMK), Sanayi ve Çalışma Bakanlığı’na bağlı özerk bir kuruluştur. Buraya yapılacak olan başvurular, kurumun yetkili kıldığı vekilleri aracılığıyla ya da başvuru sahibinin kendisi tarafından doğrudan yapılabilinir.

 

3) Patent başvurusu nasıl yapılır?

Patent / Faydalı Model başvurusu, ilgili buluşun tüm detaylarıyla açıklandığı, tarifname adı verilen dosyanın eksiksiz hazırlanması ve Türk Patent Kurumu’na sunulmasıyla yapılır.

Sözkonusu buluşun, sahibi olması gereken kriterlere sahip olup olmadığının değerlendirmesinin konunun uzmanları tarafından yapılması, varsa eksikleri bu eksiklerinin tamamlanması ve prosedüre uygun olarak hazırlanarak Türk Patent ve Marka Kurumu’na sunulması ve takibi, istenilen haklara gerçek anlamda sahip çıkılabilmesi, başvurunun olumlu sonuçlanabilmesi için önemlidir. Aksi takdirde, çok basit hatalar yüzünden iyi buluşlara patent alınamaması gibi ciddi hak kayıpları oluşabilir.

Başvurunun buluş niteliğine sahip olabilmesi için aranan unsurlar şunlardır:

1. Yenilik
2. Sanayiye uygulanabilirlik
3. Buluş basamağı

Buluşun anlatıldığı tarifnamede; söz konusu buluşun güncel durumda var olan benzerlerinden farkları, esas olarak korunmak istenilen kısımlarının ne olduğu, mümkünse şekilleriyle birlikte de gösterilerek anlatılır.

Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılacak olan başvuru doğrudan başvuru sahibinin kendisi tarafından ya da Türk Patent ve Marka Kurumu’nun vekili olan yetkili kuruluşların aracılığıyla yapılabilir.

 

4) Başvuru sonrası resmi araştırma raporunda buluşumun “yenilik” içermediği belirtilmiş, bu durumda patent alamaz mıyım?

Araştırma raporuna itiraz edilmesi veya dosya üzerinde değişikliğe gidilmesi gerekir. Aksi halinde başvuru olumsuz sonuçlanır.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, bir buluşa patent verilebilmesi için yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerinin 3'ünün de aynı anda sağlanması gerekir. Eğer bunlardan en az biri sağlanmıyor ise o buluş patentlenemezdir.

Bu noktada şuna da değinmemiz faydalı olacaktır: Patent başvurusu sürecinde gelen araştırma raporu sadece bir ön rapordur. Yani, araştırma raporunda resmi otorite tarafından buluşun “yenilik” ve/veya “buluş basamağı” içermediği belirtiliyor olabilir.

Ancak buluşçu, buluşunun yenilik /buluş basamağı içerdiğini düşünüyor ise başvuru sahibi tarafından rapora cevap hazırlanarak, inceleme talep edilmesi ve başvuru sürecine devam edilmesi en doğru yoldur.

İlk gelen olumsuz rapor ile başvurunun terk edilmesi kolay yoldan haklardan vazgeçmek anlamına gelebilir. Dolayısı ile başvuru sahibi/buluşçu buluşunun diğerlerinden en azından 1 farklı yanı olduğunu düşünüyor ise bu farklı fonksiyonun patent vekili ile birlikte değerlendirilerek, rapora itiraz hazırlanmalı ve pes etmeden yola devam edilmelidir.

Birkaç olumsuz rapordan sonra doğru adımlar atılarak patent belgesi almayı başaran sayısız başvuru bulunmaktadır.

 

5) Düzgün yazılmayan tarifname ve koruma kapsamı sonradan düzeltilebilir mi?

Başvuru aşamasında iken süreç içerisinde tarifname ve istemler değiştirilebilir. Ancak bunun olabilmesi de ilk sunulan dosyada talep edilen koruma kapsamını aşmamak kaydıyla söz konusu olabilir.

Tarifnamede bahsedilmeyen ilave özellikler, araştırma raporu hazırlanan tarifnameye eklenebilir. Fakat bu durumda buluş kapsamı aşıldığı için başvuru tarihi değişikliğin yapıldığı tarih olarak güncellenir.

Örneğin, tarifnamede başvurudan 1 sene sonra değişiklik yapılırsa, başvuru tarihi 1 sene ileri atar. Bu durumda başvuru sahibi başvurudan itibaren değişikliğin yapıldığı tarihe kadar olan 1 senelik dilimde koruma ve hak talebinde bulunamaz.

 

6) Patent başvurularında oluşan yıllık ücret yatırma, inceleme talebi, rüçhanlı başvuru süresi gibi herhangi bir son süre kaçırılırsa ne olur?

Yıllık ücretin cezalı olarak yatırılması ve telafisi mümkün olabilir. Fakat diğer işlemlerde yaşanan gecikme hak kayıplarına neden olur.

Yıllık ücret tarihi kaçtıktan 6 ay içerisinde cezalı olarak ödenebilir. Bu ceza yıllık ücretin %25’i kadardır. Bu süre de kaçırıldığında kurum yıllık ücretin ödenmediği konusunda başvuru sahibine veya vekile bildirimde bulunur. Burada başvuru sahibine yıllık ücretini telafi ücreti ile birlikte ödemesi için 2 aylık bir süre tanır.

Bu süre de kaçırıldığında başvuru geçersiz kılınır. Başvuru geçersiz kılındığında tekrar aktif hale getirmek üzere "hakların yeniden tesisi" ücreti yatırılarak (mücbir sebep-bahane bildirmek zorunlu) başvuru yapılır. Bu durumda kurum mücbir sebep konusunda ikna olursa başvuruyu tekrar aktif hale getirebilir.

İnceleme ücreti kaçırıldığında başvuru geri çekilmiş sayılır. Bu süreden itibaren 1 sene içerisinde işlemlerin devam ettirilmesi ücreti ve inceleme ücreti birlikte ödendiğinde süreçler kaldığı yerden devam eder. 1 sene geçtikten sonra yukarıda anlatıldığı gibi "hakların yeniden tesisi" işlemi yapılabilir.

Rüçhan başvurusu kaçırıldığında başvuru rüçhansız olarak devam eder. Mevzuat gereği rüçhan süresi ek süre talep edilerek 1 ay uzatılabilir.

Rüçhan başvurunun ne olduğunu merak edenler için kısa bir tanımlama yapmamız yerinde olacaktır. Rüçhan, önceden doğan hak nedeniyle sıralamada öne geçme hakkıdır. Eğer buluşun birden fazla ülkede korunması isteniyorsa, ilk patent başvurusunun herhangi bir ülkede yapılması tarihinden itibaren 1 yıl içinde aynı buluş için başka bir ülkede başvuru yapma konusunda bir haktan yararlanılabilir.

Bir TR başvuru yapıldıysa, söz konusu TR başvurunun tarihinden itibaren Paris sözleşmesi çerçevesinde 12 ay içinde yurt dışında bir başvuru yapılabilmektedir. Bu tarihin kaçırılması durumunda çoğu ülkede bir daha söz konusu TR başvurusundaki buluş için koruma alınamamaktadır.

Bu durumu kurtarmak için bir yol söz konusu TR başvurusu yayınlanmadan başvuru sahibinin ilk başvuruyu geri çekmesi ve yeni bir başvuru yapılmasıdır (Bu durumda en az 12 ay kaybedildiğinden bu sürede bir başka kişinin aynı buluş için patent başvurusu yapmış olma riski doğmaktadır). Bir diğer yol ise mücbir sebep talebi ile ilk başvurunun rüçhan haklarını kurtarmaya çalışmaktır. Ancak bu yol da çoğu ülke için çalışmamaktadır veya zor çalışmaktadır.

Dolayısı ile patent başvurularında hakların yoktan yere kaybedilmemesi için tüm süreli prosedürlerin takip edilmesi ve gerekli dosyalamaların zamanında resmi ofislere yapılması, ofislerden gelen bildirimlerin iyice anlaşılması, son süre içeriyorlarsa bunların takibi ve zamanında cevaplanması gerekmektedir. Patent başvuru süreçleri karışık ve uzun süreli olduğundan başvuru sahiplerinin bu konuda profesyonel vekillerden destek alması önerilmektedir.

 

7) Başvuru sahibi/buluşçu açısından yayınlanan patent başvurusunu kaybetmenin riski nedir?

Her başvuru için risk aynıdır. Yeni ve sanayiye uygulanabilir olan ve buluş basamağı içeren başvurular tescil edilir. Bu kriterleri sağlamayan başvurular ise olumsuz olarak sonuçlanır.

 

8) Niye patent başvurusu yapmalıyım?

Patent tescil ile sağlanmaya çalışılan, uzun süreli uğraşlar, verilen emek ve Ar-Ge çalışmaları sonucunda ortaya çıkartılan buluşların, belli bir süre boyunca sadece buluş sahibi tarafından kullanılabilmesi ve ticari kazanç sağlayabilmesi için sağlanan bir tekel hakkıdır.

Dolayısıyla bu doğrultuda en somut haklara Patent/Faydalı Model Tescili yaparak sahip çıkılabilmektedir.

Özellikle de 2017 yılında yürürlüğe giren 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile birlikte patent tesciliyle sağlanan haklar daha somut ve belirgin hale gelmiş, devreye sokulan ihtisas mahkemeleri olan Fikri ve Sınai Haklar Mahkemeleri’nin de oluşturulması ve işlerliğe kavuşturulmasıyla birlikte hukuki ihtilaflarda karşılaşılan işlemler daha az maliyet ve daha kısa süreler içinde sonuçlandırılabilmeye başlanmıştır.

Firmalar ve buluşçular 20 yıl süre ile buluşlarını izinsiz kullanımlara karşı korumak için patent başvurusu yapmalıdır.

Patent başvurusu;

• Ticari olarak buluşu kiralamak (lisans vermek) veya satmak (devir) suretiyle parasal kaynağa dönüştürülebilir.

• İşletmenin maddi ve manevi olarak gücünü artırır.

• 3. kişilerin izinsiz kullanımları karşısında savaşma olanağı ve tazminat gelirleri elde etme şansı verir.

• Sözleşmelere konu edilebilir ve pazarlama unsuru olarak kullanılabilir.

• Ar-Ge faaliyetlerinin de gelişmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca her patent başvurusu yayınlanmakta ve geliştirilecek diğer buluşlara ilham olmaktadır.

Sadece tek bir durumda patent başvurusu yapmak uygun olmayabilir. O durum da buluşun dışarıdan bir göz ile nasıl yapılacağının bulunamaması veya tersine mühendislik ile buluşun çözümlenememesidir.

Bu durumlarda başvuru yerine ticari sır olarak buluşun saklanması buluşun süresiz olarak korunmasını sağlayabilir. Hemen bu noktada Coca-Cola örneği yerinde olacaktır. Patent dosyasında tüm açıklığıyla her şeyin tarif edilmesi gerektiğinden ve Coca-Cola formülünün bilinmesini istemediğinden patent başvurusunda bulunmamıştır .

 

9) Patent başvurusu süreci maliyetli bir süreç. Bu konuda nerden yardım ve teşvik alabilirim?

Türkiye içindeki başvurularda KOSGEB, yurt dışı başvurularında ise Ti̇caret Bakanlığı’nın hibe olarak sunduğu destekler söz konusudur.

Bu konuda KOSGEB ve TÜBİTAK'tan teşvikler alınabilir.

Örneğin, yurt dışı patent başvurularında TÜBİTAK harçların %100'üne kadar teşvik veriyor. KOSGEB ise teşvik paketine bağlı olarak başvuru harç ve vekil ücretlerinde %50-100 aralığında teşvikler dağıtıyor.

 

10) Bir patent başvurusu yaptım. 1 ay sonra başka bir firma/kişi de aynı buluş için bir başka ülkede başvuru yaptı. Patent alabilir mi?

Alamaz. Başvuru tarihi dışında, tarafların sunduğu, eskiye dayalı başka bir veri bulunmuyor ise, başvuruyu önce yapan hak sahibidir.

Dolayısıyla, başvuru tarihinden sonra yapılmış olan diğer başvurular, önceki başvuru sahibinin dosyası sebebiyle Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından reddedilir ya da ilgili dosyadan haberdar olunması halinde itiraz edilmesi gerekebilir.

Hadi varsayalım ki ikinci başvurunun araştırma raporunu araştıran uzman ilk başvuruyu gözden kaçırdı ve 2. başvuru patentlendi. Böyle bir durumda ilk başvuru sahibi dava açarsa o davayı kazanır ve 2. başvuruyu geçersiz kılabilir. Bu durum hangi ülkede olduğundan bağımsız olarak bu şekilde gerçekleşmek zorundadır.

 

11) Yazılımlara/bilgisayar programlarına patent alabilir miyiz?

Yazılımlar teknik çözümler içeriyor ise patent alınabilir. Fakat burada yazılım ve bilgisayar programı olarak fikre dayalı aplikasyonların patentlenemeyeceğini belirtmem gerekir. Örneğin Yemeksepeti, BiTaksi gibi aplikasyonlar patentlenemez. Çünkü fikre dayalıdır.

Bir arabanın fren diskinin çalışmasını denetleyen bir yazılım patentlenebilir veya blockchain zincir tekniğini kullanan bir veri saklama yöntemine sahip bir bankacılık uygulaması, yenilik ve buluş basamağı kriterini sağladığı takdirde patentlenebilir.

Patent hukuku anlamında, Sınai Mülkiyet Kanunu’nun (SMK) 82/2. Maddesinde belirtildiği üzere buluş sayılmadığı için patentlenemeyen konular ise şunlardır:

Diğer taraftan, belirtilen bu usulleri de içeren, teknik sahadaki buluşlar patentlenebilir. Örneğin; bir CNC tezgahını çalıştıran yazılım, cihazın çalışma mekanizmasıyla birlikte patentlenebilir bir buluş niteliğini kazanmaktadır.

 

12) Türkiye’de patent başvurum var. Buluşum korumak için diğer ülkelerde de başvuru yapmam gerekir mi?

Evet. Patent başvurusu hangi ülkede yapılırsa sadece o ülkede koruma sağlamaktadır. Patent başvurusu yapıldığında diğer ülkelerde kimse patent alamayacaktır. Fakat patent başvurusu yapılmayan ülkelerde üretim ve satışlara müdahale edilememektedir.

Bu nedenle hangi ülkelerde koruma isteniyorsa o ülkelerde patent başvurusu yapılmalıdır. Eğer Türkiye dışında da koruma talep edilen, buluşun kullanıldığı ülkeler var ise bu ülkelerde de başvuru yapılması gereklidir.

 

Bonus: Türkiye’de patent başvurusu yaptım. Mali olarak kötü durumdayım. Bu sebepten yurt dışı başvurusunu Türkiye’deki patent başvurusu belge ile sonuçlandıktan sonra yapmak istiyorum. Belge alımından (tescilde) sonra yurt dışında istediğim ülkeye başvurabilir miyim?

Başvurulamaz. İlgili başvuru en geç Türkiye’deki başvurunun başvuru tarihinden sonraki 12 aylık süre içerisinde yapılması gerekir. Bu süre aşılırsa patent ulusal patent olarak kalır ve yurt dışında herhangi bir başvuru yapılamaz. 1 senelik süre burada kritiktir.

 

Bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:

Ticari Program Paraşüt'ün Özellikleri

Pazar Araştırması Nasıl Yapılır?

Girişiminize isim seçmek: Nelere dikkat etmelisiniz?