Ortaklık Hukukuna Giriş - Anonim Limited Şirket

Ticaret kanununda düzenlenmiş olan şirketler 4 tiptir:

Bu dört türe ek olarak Kooperatifler de Ticaret Kanunun'da düzenlenmiştir. Bununla birlikte özellikleri şirketlerden farklı olduğundan kooperatifler bu yazımızda değinmeyeceğiz. Yukarıda sayılan şirketlerden ayrı ve özel bir durum olarak Borçlar Kanunu 520 maddesi 2. fıkrası gereğince adî şirketlerden de söz edilebilir.

 

ADİ ŞİRKETLER

Adî şirket en basit şirket modelidir. Adî şirket sahibinden ayrı bir varlığı olmayan şirketlerdir. Bu tür şirketler şöyle tanımlanır: iki veya daha fazla kişinin ortak bir amacı gerçekleştirmek için mal ve emeklerini ortaya koyarak oluşturdukları şirket. Tüzel kişilikleri bulunmamaktadır ve bu nedenle kendilerine ait mal varlıkları üzerinde ortaklarının müşterek mülkiyeti vardır. Şirketle ve şirketin malvarlığı ile ilgili hukuki eylem ve işlemlerde tüm ortaklar birlikte hareket etmek zorundadırlar.

 

TİCARET ŞİRKETLERİ

Ticaret şirketleri kişi ve sermaye ortaklıkları olarak iki grupta toplanmaktadır. Kişi ortaklıklarında ortakların kişilikleri önem taşır. Ortaklar şirketi temsil ve idare yetkisine sahiptirler ve şirket borçlarından dolayı da 2. Derecede sorumludurlar, yani alacaklılar önce şirket malvarlığına başvuracaklar, eğer alacaklarını tahsil edemezlerse ortakların malvarlıklarına rücu edeceklerdir. Rücu, bir kişinin, hukuken diğerinin yerine geçerek üçüncü kişilere karşı onun haklarını ve sorumluluklarını devralması durumudur.

Sermaye ortaklıklarında ise, ortaklar sadece şirkete karşı taahhüt ettikleri sermaye payını ödemekle yükümlüdürler ve borçlara karşı da sermaye payı kadar sorumludurlar. Ticaret Kanunu bu nedenle bu tip şirketler için asgari bir sermaye aramaktadır. Ayrıca bu şirketlerde idare ve temsil kural olarak ortaklar tarafından değil, oluşturulmuş organlar tarafından yerine getirilir.

 

1. Kollektif Şirket (TTK m. 211-303)

TTK.211. maddesi kollektif şirketi, “Kollektif şirket ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla, gerçek kişiler arasında kurulan ve ortaklarından hiçbirinin sorumluluğu şirket alacaklılarına karşı sınırlanmamış olan şirkettir” olarak tanımlar.

Kollektif şirket pek yaygın olmayan bir şirket türüdür. Kollektif şirketler ancak gerçek kişiler arasında ve en az iki ortak tarafından kurulur ve şirket ticaret unvanı, şirket ortaklarından en az birinin adı ve soyadı ile kollektif şirket olduğunu gösteren ibareden oluşur. Tüzel kişiler kollektif şirket ortağı olamazlar. Kollektif şirket, ortaklık sözleşmesinin yapılması, imzaların noter tarafından tasdiki ve sözleşmenin tescil ve ilanı olarak üç aşamada kurulur.

Kollektif şirkette kural olarak, her ortak şirketi tek başına idare edebilir. Ancak idare hakkı sözleşme ile ya da çoğunluk kararı ile bir veya birkaç ortağa verilebilir. Ortaklardan hiçbirisinin sorumluluğu şirket alacaklılarına karşı sınırlandırılmamış şirkettir. Bu sebeple şirketin temsili ortaklar için hem bir hak hem de bir görevdir ve ancak belli şartlarda sınırlanabilir.

 

2. Komandit Şirket

Komandit şirketin farklı iki türü vardır: kişi ortaklığı olan adi komandit şirket ve sermaye ortaklığı olan hisseli (sermayesi paylara bölünmüş) komandit şirket.

a. Adî Komandit Şirket: birçok bakımdan kollektif şirketle aynıdır, önemli farkı şudur; Bu şirkette iki çeşit ortak vardır. Komandite ortak, kollektif ortağın aynısıdır. Komanditer ortak ise sınırlı sorumlu ortaktır ve taahhüt ettiği sermaye kadar sorumludur. Kanun komandit şirket için de asgari sermaye öngörmemiştir. Komandit şirkette ortak sayısı açısından herhangi bir sınır söz konusu değildir. Komandit şirketin ticaret unvanı, komandite ortaklardan en az birinin adı ve soyadı ile ortaklığın türünü¸ gösteren bir ibareden oluşur. Komanditer ortakların adı unvanda yer almaz.

b. Hisseli (Sermayesi Payları Bölünmüş) Komandit Şirket: Hisseli komandit şirket anonim şirketin bir türünü teşkil eder ve istisnai hükümler dışında anonim şirket hükümleri uygulanır.

Hisseli komandit şirketin sermayesi 50 bin liradan aşağı olamaz ve aynı anonim şirketler gibi belirli hisselere bölünmüştür. Komandite ortaklar kollektif ortak gibi, yani şirket alacaklılarına karşı ikinci derecede ve sınırsız olarak sorumludurlar. Komanditer ortaklar ise, anonim şirketteki pay sahipleri gibi sorumludurlar, yani sorumlulukları taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile sınırlıdır. Bunları ödemişlerse artık kendilerine başvurulamaz.

Hisseli komandit şirketler adi komanditlerde olduğu gibi sadece ticari işletme işletmek amacıyla değil, anonim şirketlerde olduğu gibi kanunen yasak olmayan her türlü¸ iktisadi amaç ve konular için kurulabilirler. Hisseli komandit şirketin kuruluş aşamasında esas sözleşme hazırlanır; imzalanır ve imzalar noterce tasdik edilir. Hisseli komandit şirket kurulusunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izni aranmaz.

 

3. Anonim Şirketler

Ticaret Kanunu anonim şirketi “bir unvana sahip, esas sermayesi muayyen ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mamelekiyle mesul bulunan şirkettir” diye tarif eder. Anonim şirketler sadece ticari işletme işletmek amacıyla değil, kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilirler. Bir anonim şirket ticaret unvanı, işletme konusu ve anonim şirket olduğunu gösteren ibarelerden oluşur.

Görüldüğü üzere Yeni TTK m. 329 maddesinde anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız mal varlığıyla sorumlu bulunan şirket olarak tanımlanmıştır. Anonim şirket kendi alacaklılarına karşı sadece esas sermayesi ile değil, bilançosunun aktif tarafında bulunan değerlerle de sorumludur. Aktiflerde esas sermaye karşılığı, yedek akçeler karşılığı, kasa ve bankalardaki alacaklı hesapları, alacakları ve yatırım malvarlığı bu değeri oluştururlar. Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur. Anonim şirketler faaliyetlerini organları eliyle yürütürler. Genel Kurul karar, Yönetim Kurulu idare ve temsil, Deneticiler de denetim organıdır. Bu kurullar belli ve detaylı kurallarla çalışırlar ki bu yazının kapsamı için çok geniştir. Kısaca değinecek olursak, Genel Kurul şirketin önemli kararlarının alındığı organdır. Genel Kurul şirket sözleşmesinde belirlenen zamanlarda toplanır. Bunlar Olağan Genel Kurullardır. Bunun yanında şirketi ilgilendiren önemli durumlarda Yönetim Kurulu kararı ile Genel Kurul olağanüstü toplanabilir. Kurul toplanmadan önce kurul üyelerinin adreslerine toplantı tarih yer ve zamanını belirten gazetenin bilgileri verilir. Buna Çağrılı Genel Kurul denir. Yönetim kurulu Genel Kurul tarafından yetki verilen konularda ve Ticaret Kanununda belirtilen konularda karar alma merci ve şirketin yönetildiği mercidir. Temsil yetkisinde de Yönetim Kurulu üyeleri görev alırlar. Yönetim Kurulu üyeleri şirket yönetiminde yetkin kişilerden oluşmalıdır. Şirket yönetiminde “Corporate Governance” denen Hesap Verebilirlik, Şeffaflık, Hakkaniyet gibi ölçütlere dikkat edilmesi gerekir.

Anonim şirket sermaye şirketi olmanın tüm özelliklerini taşır. Girişimciler açısından denilebilir ki, anonim şirket ortaklarının sorumlulukları yüklenmiş oldukları sermaye payı ile sınırlıdır!

 

4. Limited Şirketler

Limited şirket karma bir türdür. Kısmen anonim şirket kısmen de adî şirket ve kollektif şirkete ait unsurlardan oluşmuştur. Örneğin, limited şirket borçlarından dolayı anonim şirketlerde olduğu gibi sadece kendi malvarlığı ile sınırlı olarak sorumlu olması sermaye şirketlerine özgü bir unsurdur. Buna karşılık kişi şirketlerine özgü unsurlar da söz konusudur.

Limited şirket ikiden fazla gerçek ve tüzel kişi tarafından kurulan, ticari konularda faaliyet gösteren ve şirket borçlarından sadece şirketin ve mal varlığı ile sınırlı olarak sorumlu bulunduğu, esas sermayesi belirli ve bu sermaye ortakların esas sermaye paylarının toplamına eşit olan şirkettir. Limited şirketlerde ortak sayısı elliden fazla olamaz. Yeni Ticaret Kanunuyla kişi sayısında bir alt sınır yoktur. TK 574/2-3’te tek ortaklı limited şirket hakkında anonim şirkete paralel bir düzenleme yapılmıştır. Limited ortaklığın kanunen zorunlu organları, Ortaklar Genel Kurulu ve Müdürlerdir. Ortak sayısı yirmiyi aştığı takdirde Deneticiler de zorunlu hale gelmektedir. Limited Ortaklıkları Anonim Ortaklıklardan ayıran önemli nokta ise Limited Ortaklıklar, Anonim Ortaklıklara göre daha esnek yapıda olan şirket türleridir. Bu durum paylara özellik verilirken payların üzerinde şahsa bağlı haklar kurulabilmektedir. Bu duruma en güzel örnek Yönetim Kurulunda eşit oy durumunda belli paya sahip olanın oyuna özel bir önem arz edilebilir.

Yukarıda belirtilen kooperatifler bu yazı kapsamına girmemektedir.

Görüldüğü üzere Ticaret Kanunumuz temel ayırımı kişi şirketleri ile sermaye şirketleri arasında yapmaktadır. Şirketimizi kurarken ve şekillendirirken Ticaret kanunumuz çeşitli seçenekler sunuyor bize. Atalarımızın dediği gibi “birlikten kuvvet doğar”. Bununla birlikte kiminle iş kurduğumuz ve seçtiğimiz ticaret şirketi türü ile hangi sorumlulukları üstlendiğimiz konusunda ortaklık hukukunu araştırıp, iyi düşünmemiz gerekir.

Büyüyen işletmeler ve girişimler için iş yönetimi konusunda rehber niteliğindeki yazılarımızı okuyun   Yazıdaki katkılarından dolayı İpek Aşıkoğlu'na teşekkürlerimizi sunarız.